Orain dela bi hilabete pasatxo argitaratu zen minbizia hobeto ulertzeko pausu bat izan zitekeena. Momentuan hainbat hedabidetan oihartzuna izan zuen, baina gurean ez asko, egia esan; eta ni beti bezain marmarti agertu nintzen.
Zenbaki erraldoiak. Ikaragarriak. Jatorrizko artikulua irakurri behar dut ganorazko iritzi bat izateko, baina hemen irakurtzen denagatik, zera, gauza berri askorik ez. Zarata asko, espektakulo asko, baina mamia, meh. https://t.co/aIpQeWifXX
Gaur hilabete bat betetzen da itxialdirako pilula hauek hasi nituenetik. Hortaz, momentu egokia da blog honen ardatzetako bat den gai bati korapilo berri bat emateko: genomak zer diren, hain zuzen ere.
COVID-19a dela eta gure osasun-informazioa eta kokalekua jasotzen duten mugikorren APPak jartzeko eskatu dizkigute erakundeek; testak eta txertoak arintzeko malgutasuna eskatzen da; edota jasotako datu horiek erakundeen eskuetan (eta erakundeek erabakitzen duten enpresen eskuetan) uzten ari gara. Dena pandemiari aurre egiteko aitzakiarekin, denon onerako izango dela argudiatuta. Baina nire zalantzak ditut.
COVID-19a oraindik zurrumurru bat zenean, oraindik izenik ez zuenean, lasai nengoela idatzita utzi nuen blog honetan Otsailaren 15an, momentu horretan askoz gehiago arduratzen ninduten furanoekin eta dioxinekin alderatuta. Lasai nengoen nioen, zeuden datuak ulertzen nituelako eta beren interpretazioak lasai egotera eramaten ninduelako. Espreski parrafo hau berreskuratuko dut:
Hortaz, lasai egoteko arrazoiak nituen. Akaso ardura uler dezaket txertorik ez dugulako eta, birusaren garapenaren arabera, babes hori ez edukitzeak ezinegona sor dezake. Baina ez dirudi arduratzeko zantzuak dagoenik.
Oker nengoen. Eta ez dut inolako arazorik onartzeko.
Pilula hauetan lantzeko gaiak eskatu nizkizuenean Urko M. Marigortak bitxikeria hau aipatu zidan. Oraindik lana berrikusi gabe badago ere gako oso interesgarri batzuk ematen ditu.
Egun gogorrak bizitzea egokitu zaigu. Psikologikoki ez da erreza konfinamenduari eta ezjakintasunari aurre egitea. Bakoitzak ahal duen moduan eramaten ari da estresagarria den egoera hau. Egunotan pairatzen ditugu ere motibazioa emateko eta boluntaristak diren esaldiak, bideoak eta memeak. Niri behintzat horiek lagundu baino, gogaitu egiten naute. Aringarri bezala edo, pilula hauek hasi nituenetik, beldurraren gene-oinarriaz idatzi nahi nuen, momenturen batean beldurra sentitu dut eta. Baina kosta egin zait, ez baitut askorik aurkitu.
Pilula hauetan zeri buruz idatz nezakeen galdetu nizuenean, Ion Olanok filmetan genetikarekin lotutako kontzeptuak oinarria ote zuten aztertzea proposatu zidan. Bere garaian (ia sei urte!!! 😱) telesailei buruzko halako bi sarrera egin nituen, zeren, onartzen dut, aspalditik seriezalea naiz.
Aupa, Koldo! Erabat ezjakina naiz kontu honetan, eta akaso aipatuko zenuen lehenago (#daitort ez dudala bloga jarraitu): zientzia fikziozko filmeetan (demagun, Jurassic Park, Gattaca…) agertzen diren genetika kontuek, ba al daukate oinarri zientifiko errealik? #laguntzearren
Orain dela bost urte Edonola 3. Kultura Zientifikoaren jaialdiaren anfitrioia izatetik zetorren. Bertan hiru hilabetez euskaraz 144 dibulgazio-artikulu jaso genituen. Baina, Uxune Martinezek zioen (eta dioen) bezala, produzitzen dena zabaldu behar da eta, askotan, loti eder moduan gelditzen dira. Hau da, horiek jaso eta zabaldu behar zirela. Ideia horrekin buruan, orain dela 5 urte esperimentu bat hasi nuen: #dazientziat bota.
Uxune Martinezek bi proposamen egin zizkidan pilula hauetan lantzeko. Lehena urtaroko gripearen birusaren ingurukoa izan zen eta orain bigarrena jorratuko dugu: XX. mendeko pandemiak sortu zituen gripeen genetikaren ingurukoa, hain zuzen ere.
Koldo, zerbait urtaroko gripearen inguruan? Haren genetika zer-nolakoa den erakusteko? Edo XX. mendean izan diren pandemien inguruko genetika? Uste dut kasu horietan ere birusak berriak zirela (gripearen kasuan) eta gordailuak animaliak izan zirela… (gure kororekin konparatuz)
SARS-CoV-2ak ez digu guztioi berdin eragiten. Batzuk lasai asko pasatzen dute eta badago COVID-19 oso latza pairatzen duena. Intuitiboki pentsa dezakegu gure geneek hori azal lezaketela eta aste hauetan zehar halako ideiak zabaldu dira sare sozialetan. Gainera Urko M Marigortak ostalarien genetikak COVID-19ari aurreko erantzunean eraginik ote duen aztertzeko egitasmoa martxan jarri zutelaz ohartu zidanez, ba azter dezagun kontu hau.
