Gaurkoan eboluzioaren bitxikeria batekin nator, kontraintuitiboa dirudiena. Istorio honetan ezer ez da dirudiena, plottwistak daude eta aldi berean gauza ezberdinak gertatzen ari da. Joan krispetak prestatzen.
-
-
Itxialdirako genetika (44): Eboluzioa bueltan da
Munduari gure zilborretik eta gure zilborrarekin begiratzen diogu. Bai norbanako moduan, bai espezie moduan. Antropozentrismo horrek gure inguruan gertatzen direnak interpretatzeko moduan eragina du eta aurreiritziak sortzen dizkigu ere. Batez ere gure espeziearen inguruan.
-
Itxialdirako genetika (43): Hesteak minberak direnean
1997. urtean Gaixotasun Gastrointestinalen Nazioarteko Fundazioak apirila izendatu zuen Heste minberaren sindromearen (HMS) kontzientziazio hilabetea bezala. Horrela, hilabete honetan zehar hainbat informazio-ekintza egiten dira nahasmendu hau ezagutzera emateko; eta apirilaren 19an goiak jotzen du HMSari buruzko informazioa zabaltzeko hilabeteak. Baina, aurten, COVID-19a dela eta, bertan behera gelditu zen. Baina ez…
-
Itxialdirako genetika (42): Jirafen lepoa
Ez dakidanez zenbat iraungo duen itxialdirako sorta honek, noizbehinka, ideiak jasotzeko eta lantzeko materiala edukitzeko, txio desesperatu bat bidaltzen dizuet gaiak eskatzen, zuen galderak edo zalantzak jasotzeko. Amaia Urzelaik epigenetikak ea Lamarcki arrazoia ematen ote ez dion galdetu zidan. Sakonki arnas egin nuen 😜.
-
Itxialdirako genetika (41): Birus erraldoiak
Asteak daramatzagu birusei hitz egiten. Izan ere, sorta honetan hizpide izan ditut SARS-CoV-2a edota gripea; eta pasaden astean birus, bakteria, patogeno, epidemia eta izurriteen astea ospatu nuen. Berez birusekin dena nahiko “baina ze arraio” bada ere, badago oraindik are zoroagoa dena: birus erraldoiak bezala ezagutzen ditugun gauza horiek.
-
Itxialdirako genetika (40): Bizi-urteak kentzen dituzten mutazioak
Zenbat bizi gaitezkeen gure geneetan idatzita egon daitekela ideia tentagarria da. Izan ere, ezaguna da bizi-urteen heredagarritasuna %23-33 izan daitekela. Baina, beste edozein ezaugarri konplexutan bezala -askotan hemen esan dudan bezala-, gene-osagai horiek zeintzuk diren ihes egiten digute.
-
Itxialdirako genetika (39): Gainontzeko epidemiak (VI) – Etortzear dauden epidemiak aurreikusten
Epidemiaren asteari bukaera emateko etorkizunean gerta daitezkeen epidemiei erreparatuko diet. Ez, zientzialariak ez gara aztiak eta ezin dugu ziurtasunez zer gertatuko den aurreikusi. Baina ez gara errealitatearen behatzaile eta notario soilak. Hori egiten dugu indarrean dauden legeak eta arau orokorrak ondorioztatzeko, baldin badaude, noski. Eta, horrela, aurreikusi zeintzuk diren agertoki…
-
Itxialdirako genetika (38): Gainontzeko epidemiak (V) – Patogenoak ez direnak
Epidemiak (eta pandemiak), berez, populazioan gaixotasun baten hedapen arina gertatzen denean ematen dira. Hortaz, gaixotasun infekziosoak dira epidemiak sortzen dituztenak, patogenoek populazio batean arin hedatzeko duten gaitasunagatik. Baina denbora erlatiboa denez, eta metaforak askeak, epidemia berba erabili da ere patogeno batek sortuak ez diren gaitzentzat.
-
Itxialdirako genetika (37): Gainontzeko epidemiak (IV) – Herpesbirusak eta H. pylori
Gaurko pilulara birus talde bat eta bakterio bat ekarri ditut epidemiarik sortzen ez badute ere. Beno, epidemia deklaraturik sortzen ez badute ere. Herpesbirusak eta Helicobacter pylori ez daude patogeno beldurgarrien artean baina gure espeziean oso hedatuta daude.
-
Itxialdirako genetika (36): Gainontzeko epidemiak (III) – Kolera
Bizi ditugun eta bizi izan ditugun epidemiekin jarraituz, koleraren txanda da gaurko pilula. XIX eta XX. mendeetan gizakiok koleraren zazpi pandemia pairatu genituen eta pandemia horietan milioika pertsona hil ziren. Oraindik, noizbehinka koleraren agerraldiak gertatzen dira han eta hemen.