-
Itxialdirako genetika (40): Bizi-urteak kentzen dituzten mutazioak
Zenbat bizi gaitezkeen gure geneetan idatzita egon daitekela ideia tentagarria da. Izan ere, ezaguna da bizi-urteen heredagarritasuna %23-33 izan daitekela. Baina, beste edozein ezaugarri konplexutan bezala -askotan hemen esan dudan bezala-, gene-osagai horiek zeintzuk diren ihes egiten digute.
-
Itxialdirako genetika (39): Gainontzeko epidemiak (VI) – Etortzear dauden epidemiak aurreikusten
Epidemiaren asteari bukaera emateko etorkizunean gerta daitezkeen epidemiei erreparatuko diet. Ez, zientzialariak ez gara aztiak eta ezin dugu ziurtasunez zer gertatuko den aurreikusi. Baina ez gara errealitatearen behatzaile eta notario soilak. Hori egiten dugu indarrean dauden legeak eta arau orokorrak ondorioztatzeko, baldin badaude, noski. Eta, horrela, aurreikusi zeintzuk diren agertoki posibleak eta joerak. Beste era…
-
Itxialdirako genetika (38): Gainontzeko epidemiak (V) – Patogenoak ez direnak
Epidemiak (eta pandemiak), berez, populazioan gaixotasun baten hedapen arina gertatzen denean ematen dira. Hortaz, gaixotasun infekziosoak dira epidemiak sortzen dituztenak, patogenoek populazio batean arin hedatzeko duten gaitasunagatik. Baina denbora erlatiboa denez, eta metaforak askeak, epidemia berba erabili da ere patogeno batek sortuak ez diren gaitzentzat.
-
Itxialdirako genetika (37): Gainontzeko epidemiak (IV) – Herpesbirusak eta H. pylori
Gaurko pilulara birus talde bat eta bakterio bat ekarri ditut epidemiarik sortzen ez badute ere. Beno, epidemia deklaraturik sortzen ez badute ere. Herpesbirusak eta Helicobacter pylori ez daude patogeno beldurgarrien artean baina gure espeziean oso hedatuta daude.
-
Itxialdirako genetika (36): Gainontzeko epidemiak (III) – Kolera
Bizi ditugun eta bizi izan ditugun epidemiekin jarraituz, koleraren txanda da gaurko pilula. XIX eta XX. mendeetan gizakiok koleraren zazpi pandemia pairatu genituen eta pandemia horietan milioika pertsona hil ziren. Oraindik, noizbehinka koleraren agerraldiak gertatzen dira han eta hemen.
-
Itxialdirako genetika (35): Gainontzeko epidemiak (II) – Ebola
Orain bizi ari garen COVID19 pandemiaz gain, HIESaren pandemiaz gain eta urtaroko gripearen epidemiaz gain, bada beste birus bat noizbehinka berrietan agertzen zaiguna: ebola. 2018. urtetik Kongoko Errepublika Demokratikoan agerraldi bat geratzen ari dira; eta 2013-2016 urteen artean Afrikako Mendebaldean gertatu zen epidemia ezaguna egin zen Afrikatik kanpoko kasuak eman zirelako ere.
-
Itxialdirako genetika (34): Gainontzeko epidemiak (I) – GIB
Pandemia berri batean bizi gara. Ez da lehena izan eta ez da azkena izango. Gizakiok pandemia eta epidemia anitz bizi izan ditugu gure espeziearen historian zehar. Bizi izan ditugun epidemia horien artean, momentu honetan bi dira pandemia bezala izendatuta daudenak: COVID-19a eta HIESa. COVID-19aren genetikaz asko idatzi dut, gutxi badakigu ere; azter dezagun HIESa eta, espreski,…
-
Itxialdirako genetika (33): Zitokinen ekaitza
Gure bizitzak hankaz gora jarri duen COVID-19 gaixotasunak ez gaitu modu berdinean eragiten pertsona bakoitzari. Behin SARS-CoV-2az kutsatu ostean, gure gorputzek, gure immune-sistemek, modu ezberdinean erantzuten dute: batzuk sintoma oso arinak dituzte eta beste batzuk nahiko larriak. Sorta honetan erantzun horren gene-oinarrien bila dabiltzala aipatu dugu (gero plottwist bat bizi izan dut gai horren inguruan, ea noizbat…
-
Itxialdirako genetika (32): Saguzarrak
Pangolinekin batera, bizi dugun pandemiaren beste protagonista, izurritearen iturri izan daitezkelakoan, saguzarrarak dira. Ez, ez naiz saguzarren gora beherak azaltzen jarriko, Euskal Herrian baditugu animalia horietan aditu bikainak; eta orain dela gutxi Berrian argitaratu zein saguzarrei eta COVID-19ari buruzko erreportaje sakon bat. Hemen, pangolinekin egin bezala, ze gene-informazio dugun aztertuko dugu.
-
Itxialdirako genetika (31): Pangolinak
Azken asteetan ibili gara pangolinak gora, pangolinak behera, proposatu delako SARS-CoV-2a beraien bidez gure espeziera heldu dela. Animalia horiek desagertzerako bidean jarri ditugu gizakiok bere haragia preziatua delako eta bere ezkatak txinatar medikuntzan erabiltzen direlako. Baina, zer dakigu beraien genetikari buruz?
